Wanneer woorden vervagen: de waarde van onze moedertaal in een globaliserende wereld
Taal is meer dan alleen een communicatiemiddel; het bevat de bouwstenen van onze identiteit, cultuur en geschiedenis. Het proces van taalverwerving begint op jonge leeftijd, waarbij kinderen zich de taal van hun omgeving eigen maken. Voor de meeste mensen heeft de moedertaal een speciale plek in hun hart. Het is de taal waarin ze zijn grootgebracht, waarin ze hun allereerste woorden uitspraken en de taal waarin ze hun gevoel kunnen uiten. Vanwege deze sterke emotionele band hebben mensen vaak het idee dat hun moedertaal verankerd is in hun brein. Maar klopt dat wel? Wat gebeurt er met je taalvermogen als je je moedertaal niet langer actief gebruikt? In dit artikel zullen we ontdekken of het mogelijk is om je moedertaal te ‘verleren’ en welke factoren daarbij een rol spelen. We duiken in de wereld van taalerosie en ontdekken hoe onze moedertaal verandert en evolueert wanneer we in aanraking komen met nieuwe talen.
Moedertaalverwaarlozing
Wanneer mensen naar een ander land emigreren, komen ze in een nieuwe omgeving terecht met een nieuwe cultuur en andere taal. Hun moedertaal, de taal die ze als kind hebben geleerd, kan door deze nieuwe taal als het ware ‘verdrukt’ worden. Naarmate mensen hun moedertaal minder gebruiken, krijgen ze steeds meer moeite om hun moedertaal vloeiend te spreken en hebben bijvoorbeeld last van woordvindingsproblemen. Onderzoek wijst uit dat dit proces, bekend als language attrition, complex en individueel is. Taalverlies gaat echter niet alleen over het vergeten van woorden. Het raakt ook de diepere structuren van een taal, zoals grammaticaregels en woordvolgorde. Soms worden zelfs vervoegingen en zinsbouw aangetast, wat leidt tot een mix van talen in één zin. Dit fenomeen heet code switching.
Een belangrijke factor die de mate van moedertaalerosie bepaalt, is de leeftijd waarop iemand start zijn moedertaal ‘te verwaarlozen’. Jonge kinderen lijken nieuwe talen moeiteloos op te pikken, maar tegelijkertijd kunnen zij ook gemakkelijk delen van hun moedertaal verliezen. Dit fenomeen is vooral merkbaar bij kinderen die op jonge leeftijd naar het buitenland verhuizen. Hersenscans van adoptiekinderen tonen aan dat zij niet meer reageren op klanken uit hun oorspronkelijke moedertaal.
Opleiding en taalbehoud
Naast leeftijd speelt ook opleidingsniveau een rol bij het behoud van de moedertaal. Hoe hoger iemand is opgeleid, hoe beter diegene zijn moedertaal kan behouden. Opleidingsactiviteiten, zoals artikelen lezen, essays schrijven en presenteren, verankeren de taal stevig in het brein, waardoor het proces van taalerosie wordt vertraagd.
Emoties en identiteit: de onzichtbare drijfveer
Naast leeftijd en opleiding spelen emoties en identiteit ook een cruciale rol bij taalbehoud. Emotionele betrokkenheid bij de moedertaal kan het verlies vertragen en een sterke identificatie met het land van herkomst beschermt de moedertaal.
Taalverlies heeft niet alleen praktische implicaties, maar het raakt ook onze identiteit. Het verlies van de moedertaal kan leiden tot gevoelens van vervreemding en het heroverwegen van onze culturele identiteit. Maar, het goede nieuws is dat taalbehoud mogelijk is, zelfs na lange perioden in het buitenland. Het proces van herontdekking begint vaak wanneer we terugkeren naar onze wortels en de warmte van onze moedertaal opnieuw ervaren.
Onze taalreis is complex en veelzijdig. Het is een avontuur dat onze identiteit vormgeeft en ons verbindt met de wereld om ons heen. Hoewel nieuwe talen ons verrijken, blijft onze moedertaal altijd een deel van wie we zijn, een kostbare schat die we kunnen koesteren en behouden, waar ter wereld het leven ons ook brengt.
Literatuur
- Yilmaz, G., & Schmid, M. S. (2012). L1 accessibility among Turkish-Dutch bilinguals. The Mental Lexicon, 7(3), 249-274.
https://www.nemokennislink.nl/publicaties/graven-naar-je-weggezakte-moedertaal/ - https://www.nemokennislink.nl/publicaties/als-je-je-moedertaal-vergeet/
- http://www.taalcanon.nl/vragen/kun-je-je-moedertaal-vergeten/
