Column: De mooie slak in de tuin van Epicurus
Door: Dorro Dunya Veen (studentdocent)
Het is dinsdagochtend en het miezert. Ik zet mijn fiets vast naast de ingang van het Joodse zorgcentrum Beth Shalom in Amsterdam. Ik ga naar binnen en vertel aan de receptionist dat ik een filosofiecollege kom geven vanuit Stichting Oud Geleerd Jong Gedaan. De receptioniste kijkt me verheugd aan en brengt me naar een zaaltje. Het zaaltje gevuld is met senioren. Die senioren hebben dementie, was mij verteld. Ik sta op de drempel en kijk de zaal in.
Moet jij nu ergens aan denken? Is er nu een beeld wat je voor je ziet? Zie je een zaal voor je vol met boos kijkende ouderen die zich af vragen wie en waar ze zijn en wie ik ben? Of zie je senioren voor je die dingen roepen, kwijlen en in een rolstoel zitten?
Zonder de enorme narigheid van dementie te bagataliseren, wil ik benadrukken dat het zojuist geschetste beeld niet correspondeert met wat ik aantrof in de zaal. Er zijn veel verschillende vormen en stadia van dementie. Het is kwalijk dat we meestal aan de ergste vorm en het meest gevorderde stadium van dementie denken als we het erover hebben. Bovendien kunnen mensen, ook in een ver gevorderd stadium van dementie, nog veel wel. En daar hebben we het nauwelijks over. Als je herinnering het niet meer doet zoals voorheen, kan je nog wel voelen, horen, proeven, bewegen, lachen, ervaren en genieten. Misschien wordt je daar zelfs iets beter in.
In het zaaltje in Beth Shalom zitten twaalf senioren, vol smacht naar mij te kijken. Bij een meneer ligt er naast zijn kopje koffie, niet alleen een koekje maar ook een opengeslagen schriftje met een pen klaar.
Ik geef 60 minuten lang een filosofiecollege over ethiek. Ik leg uit wat utilisme is en vraag aan de senioren wat de voor- en nadelen van deze theorie zijn. Wat blijkt, de senioren zijn goed in staat om te filosoferen en een filosofieles te volgen. Uiteraard heb ik niet het college gekopieerd wat ik zelf aan de universiteit heb gehad. Dan zou het college niet te volgen zijn voor deze senioren. Ik heb ethische theorie gekoppeld aan dagelijkse praktijken die voor iedereen begrijpelijk zijn.
Richting het einde van het college, laat ik op de beamer een afbeelding zien van de tuin van Epicurus: de tuin van genot, wijn, vrienden, liefde etcetera. ‘Wat doet die slak daar?’ Oh nee, ik had geen idee waarom er op de afbeelding van de tuin, die ik op google heb gevonden, een slak staat. Ik bedacht me iets: ‘Misschien staat de slak symbool voor de tijd die gevoelsmatig stil staat in de tuin van Epicurus, omdat het zo fijn is daar.’ De man knikte instemmend. Paar minuten later vraagt hij weer wat die slak daar doet, dit keer antwoord ik: ‘Ik weet het niet zeker, wat denkt u?’ ‘Ik weet het ook niet maar hij is wel heel mooi’ zegt hij. Ja, denk ik, de slak is mooi en misschien is de schoonheid van de dingen zien soms belangrijker dan een goed geheugen hebben.
