Nobele Nobel? Nobels erfenis en onderscheidingen
Nobelprijzen zijn eervolle onderscheidingen die jaarlijks worden uitgereikt aan individuen of organisaties die een opmerkelijke prestatie hebben geleverd.
Nobelprijzen: erkenning voor buitengewone prestaties
Sinds de oprichting in 1901 worden Nobelprijzen toegekend in de categorieën Geneeskunde, Natuurkunde, Scheikunde, Literatuur, en Vrede. In 1968 werd ook de Prijs voor Economische Wetenschappen ingesteld, informeel bekend als de “Nobelprijs voor Economie,” ter ere van het 300-jarig bestaan van de Rijksbank van Zweden.
De radicale omslag van Nobel
De oprichter van de Nobelprijzen, de Zweed Alfred Nobel, werd in 1876 wereldberoemd met zijn uitvinding van dynamiet. Waar hij zelf dacht een handige springstof voor industrieën zoals mijn- en wegenbouw uitgevonden te hebben, werd zijn ontdekking al snel ingezet in de wapenindustrie.
Nobel verdiende miljoenen met zijn uitvinding, maar voelde ook wroeging over de slagvelden die werden veroorzaakt door zijn ontdekking. Zijn berouw bereikte een hoogtepunt toen zijn broer stierf en de misvatting ontstond dat Alfred was overleden. Een Franse krant beschreef Alfred daarop als ‘handelaar van de dood’.
Deze gebeurtenis leidde tot een radicale verandering in Nobels opvatting over zijn bijdrage aan vooruitgang. Alfred wilde niet de geschiedenis ingaan als verderfzaaier. Hij paste daarom zijn testament aan, waarbij 94 procent van zijn aanzienlijke fortuin werd toegewijd aan het oprichten van de Nobelprijzen. Jaarlijks worden deze prijzen op zijn sterfdag, 10 december, uitgereikt aan degenen die het afgelopen jaar van het grootste nut zijn geweest voor de mensheid.
Bekende prijswinnaars
Opmerkelijke laureaten zijn onder meer Martin Luther King, die in 1964 de Nobelprijs voor de Vrede ontving voor zijn geweldloze strijd tegen rassenscheiding, Albert Einstein in 1922 voor zijn baanbrekende natuurkundige werk, Barack Obama in 2009 voor zijn inzet voor dialoog met niet-Westerse landen en Bob Dylan in 2016 voor zijn invloedrijke popsongs uit de jaren ’60.
In 1903 schreef Marie Curie geschiedenis als de eerste vrouwelijke Nobelprijswinnares, toen ze samen met haar man Pierre de Nobelprijs voor de Natuurkunde ontving voor hun baanbrekende werk op het gebied van radioactiviteit.
Nederlandse bekroningen zijn er ook, onder andere voor Willem Frederik Hermans, die in 1947 de Nobelprijs voor Literatuur won voor zijn uitzonderlijke bijdragen aan de literatuur met zijn boek ‘De donkere kamer van Damokles’.
De Nobelprijzen worden vandaag de dag beschouwd als de hoogste onderscheidingen in de wetenschap ter wereld. Ze zijn een erkenning van de uitzonderlijke prestaties van individuen en organisaties die een positieve impact hebben gehad op de wereld.
Literatuur
- https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-nobelprijzen
- https://isgeschiedenis.nl/nieuws/alfred-nobel-van-handelaar-des-doods-tot-filantroop
- https://scientias.nl/hoe-ontstond-de-nobelprijs/
- https://www.kijkmagazine.nl/mens/hoe-zijn-de-nobelprijzen-ontstaan/
- https://www.universiteitleiden.nl/wetenschappers/nobelprijswinnaars
